نحوه محاسبه شب کاری یا مبلغ حق شیفت شب

امروزه بسیاری از مشاغل نیازمند فعالیت شبانه‌روزی هستند. این امر منجر به ایجاد شیفت‌های کاری متنوع، از جمله شیفت شب، شده است. شب کاری، که به فعالیت‌های شغلی در ساعات 22 شب تا 6 صبح اطلاق می‌شود، چالش‌های خاص خود را برای کارگران به همراه دارد. به همین دلیل، قانون کار مزایای ویژه‌ای برای جبران این سختی‌ها در نظر گرفته است.

محاسبه دقیق حقوق و مزایای شب کاری نه تنها برای کارگران، بلکه برای کارفرمایان نیز از اهمیت بالایی برخوردار است. این محاسبات باید بر اساس قوانین و مقررات جاری انجام شود تا حقوق طرفین رعایت گردد. در این مقاله، به بررسی نحوه محاسبه مبلغ شیفت شب یا شب کاری می‌پردازیم و فرمول‌ها و نکات کلیدی در این زمینه را مورد بحث قرار می‌دهیم.

شب کاری چیست؟

شب کاری به فعالیت‌های شغلی اطلاق می‌شود که در ساعات شب، معمولاً از ساعت ۱۰ شب تا ۶ صبح، انجام می‌گیرد. کارگران در این شیفت معمولاً مشمول دریافت حق شب کاری هستند که به عنوان فوق‌العاده شب کاری شناخته می‌شود و معمولاً ۳۵ درصد بیشتر از دستمزد عادی پرداخت می‌شود.

این نوع کار در مشاغلی مانند پرستاری، کارخانه‌ها و خدمات اضطراری رایج است. اگرچه شب کاری ممکن است مزایایی مانند آزادی بیشتر در روز داشته باشد، اما می‌تواند به مشکلاتی نظیر اختلال خواب و کاهش عملکرد نیز منجر شود. برای محاسبه‌ی دقیق و درست شب کاری، نرم افزار حقوق و دستمزد قیاس انتخاب درستی است.

مزایا و معایب شب کاری در قانون کار

بر اساس قانون کار، شب کاری دارای مزایا و معایبی است که به طور خلاصه عبارتند از:

مزایای شب کاری

• افزایش دستمزد: کارگران شب کار معمولاً 35 درصد بیشتر از دستمزد عادی دریافت می کنند.

• انعطاف پذیری بیشتر: امکان برنامه ریزی بهتر برای کارهای شخصی در طول روز.

• افزایش بهره وری: برخی صنایع با شب کاری می توانند تولید و بهره وری خود را افزایش دهند.

• معایب شب کاری

• اختلال در خواب: کار در شب می تواند باعث اختلال در ریتم شبانه روزی بدن و مشکلات خواب شود.

• کاهش عملکرد: خستگی ناشی از شب کاری می تواند عملکرد فرد را کاهش دهد.

• مشکلات سلامتی: احتمال بروز مشکلات جسمی و روحی در اثر شب کاری طولانی مدت.

• محدودیت های قانونی: ممنوعیت شب کاری برای افراد زیر 18 سال و برخی محدودیت های دیگر.

بنابراین، اگرچه شب کاری مزایای مالی دارد، اما می تواند تأثیرات منفی بر سلامت و زندگی اجتماعی افراد داشته باشد. کارفرمایان و کارگران باید این موارد را در نظر بگیرند و تدابیر لازم را برای کاهش عوارض منفی آن اتخاذ کنند.

شب کاری چه تفاوتی با اضافه کاری دارد؟

شب کاری و اضافه کاری دو مفهوم متفاوت در قانون کار هستند که تفاوت‌های اصلی آنها عبارتند از:

• زمان انجام کار:

شب کاری به کار در ساعات 22 شب تا 6 صبح اطلاق می‌شود.

اضافه کاری می‌تواند در هر ساعتی از شبانه‌روز انجام شود و به کار بیش از ساعات معمول کاری (44 ساعت در هفته) گفته می‌شود.

• میزان افزایش دستمزد:

برای شب کاری معمولاً 35% اضافه بر دستمزد عادی پرداخت می‌شود.

برای اضافه کاری 40% اضافه بر دستمزد عادی پرداخت می‌شود.

• محدودیت زمانی:

شب کاری محدودیت زمانی خاصی ندارد و می‌تواند در تمام ساعات شب انجام شود.

اضافه کاری طبق قانون نباید از 4 ساعت در روز بیشتر باشد.

• شرایط انجام:

شب کاری در برخی مشاغل اجتناب‌ناپذیر است و جزو ساعات کاری عادی محسوب می‌شود.

اضافه کاری باید با توافق کارگر و کارفرما انجام شود و اجباری نیست.

• هدف:

شب کاری برای تداوم فعالیت‌های ضروری در ساعات شب انجام می‌شود.

اضافه کاری معمولاً برای انجام کارهای اضافی یا جبران کمبود نیرو صورت می‌گیرد.

در مجموع، شب کاری نوعی از کار در ساعات خاص شب است، در حالی که اضافه کاری به کار بیش از ساعات معمول در هر زمانی از شبانه‌روز اطلاق می‌شود.
 

فرمول محاسبه شب کاری

1/ مزد ساعتی را با فرمول زیر بدست آورید:

مزد روز / 7.33

2/ فوق‌العاده شب‌کاری را در ازای هر ساعت محاسبه کنید:

مزد ساعتی * 1.35

3/ محاسبه مجموع کارکرد ماهانه کارگر بر اساس اطلاعات که سیستم حقوق و دستمزد به شما می‌دهد.

4/ مجموع ساعاتی که کارگر، شب‌کاری انجام داده است را در فوق‌العاده‌ای که به هر ساعت تعلق می‌گیرد ضرب می‌کنیم.

در ادامه یک مثال می‌زنیم تا نحوه انجام این محاسبات را بهتر متوجه شوید.

فرض کنید که مزد روزانه کارگری 100 هزار تومان است و برای پنج بار در ماه از ساعت 12 شب تا 8 صبح‌کار کرده است. چه مقدار فوق‌العاده شب‌ کاری به این کارگر تعلق می‌گیرد؟

ابتدا مزد ساعتی را حساب می‌کنیم:

136000 = 7.33 / 1000000

سپس فوق‌العاده شب‌کاری بابت هر ساعت را حساب می‌کنیم:

18360= 1.35 * 13600

تعداد ساعات شب‌کاری که در ماه انجام شده را برآورد می‌کنیم:

این کارگر پنج بار در ماه از ساعت 12 شب تا 8 صبح‌کار کرده است. یعنی در هر کدام از این موارد، 6 ساعت شب‌کاری داشته است. ابتدا مجموع ساعات کارکرد شبانه را مشخص می‌کنیم:

30 ساعت = هر روز 6 ساعت * 5 روز

مبلغ ماهانه حق شب‌کاری را به دست می‌آوریم:

مبلغ ماهانه = مزد هر ساعت فوق‌العاده شب‌کاری * ساعات شب‌کاری

550800= 18360* 30

شروع و پایان زمان شب کاری

زمان شب کاری معمولاً به صورت زیر تعریف می‌شود:

طبق قانون کار در بسیاری از کشورها، دوره شب کاری از ساعت 23 (11 شب) تا 6 صبح تعریف شده است.

در برخی کشورها، این بازه زمانی می‌تواند با توافق کارگر و کارفرما تغییر کند، اما باید حداقل 7 ساعت طول بکشد و شامل ساعات 12 شب تا 5 صبح باشد.

در برخی منابع، دوره شب کاری بین ساعات 22 (10 شب) تا 6 صبح ذکر شده است.

طبق قانون کار ایران، کار شب کار بین ساعات 22 تا 6 صبح تعریف می‌شود.

بنابراین به طور کلی می‌توان گفت شروع شب کاری معمولاً بین ساعات 22 تا 23 شب و پایان آن بین ساعات 5 تا 6 صبح است، اما ممکن است با توجه به قوانین هر کشور یا توافق کارگر و کارفرما اندکی متفاوت باشد. مهم این است که این دوره حداقل 7 ساعت طول بکشد و ساعات نیمه شب را پوشش دهد.

قانون استراحت در شب کاری

بر اساس قوانین کار، استراحت در شب کاری دارای شرایط و ضوابط خاصی است:

• زمان استراحت: کارگران شب کار حق دارند در طول شیفت کاری خود استراحت کنند، اما زمان دقیق و مدت آن معمولاً در قرارداد کار یا توافق بین کارگر و کارفرما مشخص می‌شود.

• محدودیت خوابیدن: خوابیدن در حین شیفت شب معمولاً مجاز نیست، مگر در مواردی که توافق خاصی بین کارگر و کارفرما وجود داشته باشد.

• فواصل استراحت: در کارهای متناوب، فواصل تناوب کار در اختیار کارگر است و حضور او در کارگاه الزامی نیست.

• محدودیت ساعات کار: در کارهای متناوب، ساعات کار و فواصل تناوب و نیز کار اضافی، نباید از هنگام شروع تا خاتمه، جمعاً از 15 ساعت در شبانه روز بیشتر باشد.

• معاینات پزشکی: به دلیل شرایط خاص شب کاری، کارفرمایان موظف هستند معاینات پزشکی دوره‌ای برای کارگران شب کار در نظر بگیرند.

• محدودیت‌های سنی: شب کاری برای کارگران نوجوان 15 تا 18 ساله ممنوع است.

• شرایط محیطی: اگر محیط کار برای شب کاری مناسب نباشد، کارفرما موظف است شرایط لازم را فراهم کند.

توجه داشته باشید که قوانین دقیق استراحت در شب کاری ممکن است بسته به نوع شغل، صنعت و توافقات کارگری-کارفرمایی متفاوت باشد. برای اطلاعات دقیق‌تر، بهتر است به قرارداد کاری یا قوانین خاص صنعت مربوطه مراجعه شود.
 

قانون اضافه کاری در شب کاری

اضافه کاری در شب کاری دارای شرایط و ضوابط خاصی است:

• تعریف شب کاری: طبق قانون کار ایران، شب کاری به فعالیت کاری بین ساعات 22 (10 شب) تا 6 صبح اطلاق می‌شود.

• محدودیت اضافه کاری: طبق ماده 61 قانون کار، ارجاع کار اضافی به کارگران شب کار و در مشاغل زیان‌آور ممنوع است.

• مجازات کارفرما: اگر کارفرما کارگر شیفت شب را به اضافه کاری مجبور کند، در دفعه اول جریمه نقدی و در صورت تکرار، به حبس بین 91 تا 180 روز محکوم می‌شود.

• محاسبه اضافه کاری در شب: در صورت توافق کارگر و کارفرما برای اضافه کاری در شب:

35% اضافه حقوق بابت شب کاری

40% اضافه حقوق بابت اضافه کاری

یعنی در مجموع 75% بیشتر از حقوق عادی برای هر ساعت اضافه کاری در شب پرداخت می‌شود.

• استثنا برای کار نوبتی: افرادی که به صورت نوبتی در شیفت شب و روز کار می‌کنند، مشمول این میزان اضافه حقوق نمی‌شوند.

• محدودیت ساعات کار: در کارهای متناوب، مجموع ساعات کار، فواصل تناوب و اضافه کاری نباید از 15 ساعت در شبانه‌روز بیشتر باشد.

بنابراین، اگرچه اضافه کاری در شب کاری اصولاً ممنوع است، اما در صورت توافق طرفین، با رعایت شرایط قانونی و پرداخت حقوق بیشتر امکان‌پذیر است.

فوق العاده شب کاری چیست؟

فوق العاده شب کاری یک مزایای قانونی است که به کارگران شب کار تعلق می گیرد. نکات اصلی در مورد فوق العاده شب کاری عبارتند از:

• تعریف شب کاری: طبق قانون کار ایران، شب کاری به فعالیت های شغلی بین ساعات 22 (10 شب) تا 6 صبح اطلاق می شود.

• میزان فوق العاده: کارگران غیر نوبتی برای هر ساعت کار در شب، معادل 35% اضافه بر مزد هر ساعت کار عادی دریافت می کنند.

• محاسبه: برای محاسبه مبلغ شب کاری، باید ابتدا دستمزد ساعتی کارگر را محاسبه کرد و سپس با اعمال ضریب 1.35، مبلغ هر ساعت شب کاری را به دست آورد.

• تفاوت با نوبت کاری: فوق العاده شب کاری با نوبت کاری متفاوت است. افرادی که به صورت نوبتی در شیفت شب و روز کار می کنند، مشمول این میزان اضافه حقوق نمی شوند.

• محدودیت ها: طبق ماده 61 قانون کار، ارجاع کار اضافی به کارگران شب کار و در مشاغل زیان آور ممنوع است.

• هدف: این فوق العاده برای جبران سختی کار در ساعات شب و تأثیرات منفی آن بر سلامت و زندگی اجتماعی کارگران در نظر گرفته شده است.

فوق العاده شب کاری یکی از حقوق قانونی کارگران است که باید توسط کارفرمایان رعایت شود و در محاسبات حقوق و دستمزد لحاظ گردد.

بهترین نرم افزار محاسبه شب کاری و اضافه کاری

محاسبه‌های حقوق و دستمزد با عوامل پیچیده و متعددی همراه است که یک نرم افزار دقیق و کاربردی که بتواند تمام این پیچیدگی ها را برای شما آسان کند می‌تواند در این محاسبات به شما کمک بسزایی می‌کند. ما به شما که به دنبال بهترین نرم افزار حقوق و دستمزد هستید، نرم افزار حسابداری قیاس را پیشنهاد می‌کنیم. برای اطلاع از قیمت نرم افزار حسابداری قیاس و دریافت مشاوره می‌تونید به با کارشناسان ما در قیاس تماس بگیرید.
 

جمع بندی

محاسبه دقیق مبلغ شب کاری نقش مهمی در رعایت حقوق کارگران و تنظیم هزینه‌های کارفرمایان دارد. طبق قانون کار، شب کاری به فعالیت‌های شغلی بین ساعات 22 تا 6 صبح اطلاق می‌شود و کارگران در این شیفت معمولاً مستحق دریافت 35% اضافه بر دستمزد عادی خود هستند.

برای محاسبه مبلغ شب کاری، باید ابتدا دستمزد ساعتی کارگر را محاسبه کرد و سپس با اعمال ضریب 1.35، مبلغ هر ساعت شب کاری را به دست آورد. همچنین، در صورت انجام اضافه کاری در شب، این مبلغ می‌تواند تا 75% افزایش یابد (35% شب کاری + 40% اضافه کاری).

نکات مهم دیگری که باید در نظر گرفت شامل تفاوت بین کار نوبتی و شب کاری، محدودیت‌های قانونی برای شب کاری افراد زیر 18 سال، و لزوم توجه به سلامت و ایمنی کارگران شب کار است.

در نهایت، آگاهی از قوانین و محاسبات دقیق شب کاری نه تنها به رعایت حقوق کارگران کمک می‌کند، بلکه به کارفرمایان نیز در مدیریت بهتر نیروی کار و هزینه‌های مربوطه یاری می‌رساند. رعایت این قوانین و محاسبات دقیق می‌تواند به ایجاد محیط کاری عادلانه و پایدار کمک کند.