بررسی تأثیر فناوری اطلاعات بر ویژگی های کیفی اطلاعات حسابداری

بررسی تأثیر فناوری اطلاعات بر ویژگی های کیفی اطلاعات حسابداری

فناوری اطلاعات عنصری کلیدی در حذف محدودیت زمانی و مکانی، دسترسی بهتر و سریع تر به اطلاعات، به روز بودن و ... است. به عبارت دیگر، فناوری، روش انجام کارها را دگرگون ساخته و باعث شده بستری که بر کاغذ بنا شده بود، به بسترهای الکترونیکی تبدیل شود که آن را در اصطلاح، تبادل الکترونیکی اطلاعات می نامند.

در پی این تغییر، زمان دسترسی به اطلاعات بسیار کوتاه تر شده و نحوه مبادلات پولی منابع مالی تغییر یافته است و به جای پول، اطلاعات مالی رد و بدل می شود. از طرفی، هدف های گزارش گری مالی و مبانی حسابداری ایجاب می کند اطلاعاتی که گزارش گری مالی فراهم می آورد از ویژگی های معینی برخوردار باشد تا در تصمیم گیری های سرمایه گذاران و اعتبار دهندگان فعلی و بالقوه و سایر استفاده کنندگان مؤثر واقع شود. این ویژگی ها را ویژگی های کیفی اطلاعات حسابداری  می نامند که عبارتند از :

1_  مربوط بودن: شامل به موقع بودن، سودمندی در پیش بینی و سودمندی در ارزیابی

2_  قابلیت اعتماد: شامل قابلیت تأیید، معتبر بودن (کامل بودن، صحیح بودن و رجحان محتوا بر شکل)

3_ قابلیت مقایسه: شامل ثبات رویه و افشای کافی.

از طرف دیگر، تحولات پیاپی و پیشرفت ها ی سریعی که در دامنه فعالیت و انواع واحدهای اقتصادی در جریان وقوع است، لزوم تهیه و ارایه اطلاعات مالی مربوط، قابل اعتماد و قابل مقایسه را توسط واحدهای اقتصادی تشدید کرده است . هم چنین رشد فزاینده پیچیدگی های جامعه، نیاز به اطلاعات اقتصادی مربوط، سیستم های اطلاعاتی و فرآیندهای مولد اطلاعات را توجیه می کند.

در نهایت، تاکنون دسترسی به دو ویژگی مربوط بودن و قابلیت اعتماد به طور هم زمان به دلیل محدودیت های فناوری میسر نبوده است و به دلیل اهمیت قابلیت اعتماد ، مربوط بودن اطلاعات فدای آن شده است، و این در حالی است که خواسته ها و انتظارات استفاده کنندگان در دسترسی به اطلاعات درباره آنچه که دیروز یا امروز صبح اتفاق افتاده تضمین می شود نه یک یا دو ماه قبل . به همین دلیل گزارش گیری به روش سنتی به صورت دوره ای و چاپی به دلیل عدم ارایه اطلاعات به موقع، محدودیت در پردازش سریع داده های حجیم، هزینه بالای توزیع اطلاعات، نتوانسته پاسخ گوی استفاده کنندگان اطلاعات برای دسترسی به اطلاعات به موقع باشد.

بنابراین با توجه به قابلیت های بالقوه فناوری اطلاعات، در این تحقیق به دنبال بررسی این موضوع هستیم که آیا استفاده از فناوری اطلاعات باعث افزایش در کیفیت گزارش گیری مالی می شود یا خیر؟

به عبارت دیگر می خواهیم به این سؤال اصلی پاسخ دهیم که تأثیر فناوری اطلاعات بر هر یک از ویژگی ها ی کیفی اطلاعات حسابداری چگونه است ؟

با توجه به این که اطلاعات حسابداری، حاصل گزارش گیری است، بنابراین برای پاسخ به این سؤال ابتدا نوع گزارش گیری که با به کارگیری فناوری اطلاعات به دست می آید، بررسی می شود و سپس اطلاعات حاصل از آن گزارش گیری، از نظر کیفیت مورد بررسی قرار می گیرد. به این منظور ، با بررسی گسترده مبانی نظری، شبکه منطقی تأثیر فناوری اطلاعات بر هر یک از ویژگی های کیفی اطلاعات حسابداری تدوین می شود و در پایان فرضیه ها مورد آزمون قرار می گیرند.

ضرورت انجام تحقیق

امروزه تحولات شگرفی در زمینه فناوری اطلاعات رخ داده و پیشرفت های آن فراگیر شده است، به طوری که روندهای دگرگونی را در زمینه های مختلف ایجاد کرده است .

مهم ترین ویژگی های آن سرعت زیاد در پردازش داده ها ، دقت فوق العاده زیاد، سرعت بالای دسترسی به اطلاعات، به روز بودن، امکان مبادله الکترونیکی اطلاعات، کیفیت بالا، قیمت فوقالعاده ارزان و رو به کاهش است، از طرفی گسترش حجم عملیات و پیچیده تر شدن امور را در پیش داریم .

با توجه به این عوامل، دیگر نیازی به توجیه استفاده از فناوری اطلاعات در دنیای امروز نخواهیم داشت و حسابداری نیز ناگزیر به کاربرد و استفاده از تمام یا برخی از روش های نو در ارایه خدمات و وظایف خود است. زیرا به گفته گری ساندم رئیس سابق انجمن حسابداران آمریکا، نقش اطلاعات در جامعه اهمیت بیشتری پیدا کرده پس تهیه کنندگان اطلاعات ، به ویژه حسابداران باید تهیه کننده اطلاعات مربوط و با کیفیت بالا باشند تا خدماتشان با قیمت های بالا خریدار داشته باشد ، در غیر این صورت در آینده جایگاهی نخواهند داشت. بنابراین تحقیقاتی در این زمینه برای شناخت فناوری های جدید و پی بردن به این که کدام یک از این فناوری ها و چگونه باید به کاربرده شوند تا باعث ارتقاء کیفیت حرفه و پیشرفت حسابداری هم زمان با تحولات اساسی در فناوری اطلاعات شود، لازم و ضروری است.

مرور ادبیات تحقیق

فناوری اطلاعات

در یک تعریف، فناوری اطلاعات به جنبه ای از فناوری سیستم اطلاعاتی اشاره دارد که شامل سخت افزار، پایگاه داده، نرم افزار، شبکه ها و سایر ابزارها می شود. در تعریفی دیگر اصطلاح فناوری اطلاعات، علاوه بر جنبه تکنولوژیکی سیستم اطلاعاتی به عنوان مجموعه چندین سیستم اطلاعاتی، استفاده کنندگان، و مدیران آن ها تلقی می شود .

از نظر تانسی و همکاران فناوری اطلاعات ، استفاده از رایانه و ارتباط دوربر برای جمع آوری، پردازش، ذخیره سازی، و انتشار اطلاعات صوتی، تصویری، متنی، و عددی است. در تعریف جامع، فناوری ارتباطات به چگونگی استفاده از تجهیزات مربوط است و فناوری اطلاعات یعنی کاربرد فناوری برای فرایندهای کسب و کار، جمع آوری  داده و تولید اطلاعات با ارزش برای مدیران، به کارگیری فناوری اطلاعات در سطح بالا، استفاده از اینترنت است. بدین صورت که سیستم مالی یکپارچه شرکت به صورت مستقیم به اینترنت وصل می شود(این سطح بیشتر مد نظر است)

استفاده کنندگان از اطلاعات حسابداری در هر نقطه از جهان می توانند به وب سایت شرکت مراجعه کرده و هر لحظه صورت های مالی را با آخرین تغییرات مشاهده و تجزیه و تحلیل کنند . حتی با استفاده از نرم افزارهای هوشمند، برنامه ریزی منابع سازمانی (ERP) زبان علامت گذاری شده فوق متن(HTML)زبان علامت گذاری شده  گسترش یافته و ...، (XBRL) زبان گزار ش گری تجاری گسترش یافته. استفاده کنندگان می توانند نسخه خود را در جهت گزارش دلخواه دست کاری کنند .

به این ترتیب، نیازی به چاپ و توزیع صورت های مالی ، آن هم فقط در پایان سال مالی و میان دوره ای نخواهد بود . به این نوع گزارش گری مالی که در آن اطلاعات از طریق اینترنت (یا جا نشین آن ) در همه حال در دسترس خواهد بود گزارش گری مالی به هنگام (پیوسته) می گویند.

منظور از فناوری در این تحقیق مجموعه ای از فناوری های مؤثر است که گزارش گر ی را به سمت گزارش گری مالی به هنگام(پیوسته ) سوق می دهند . این مجموعه عبارتنداز :

سخت افزار ، نرم افزار ، نرم افزارهای کاربردی مالی مانند نرم افزار کاربردی جامع حسابداری  یا سیستم های یکپارچه مالی نرم افزارهای هوشمند، شبکه ها ،ERP  اینترنت و ابزارهای آن، پروتکل های مبتنی بر اینترنتXBRL ،XML ،HTML و سایر فناوری های مؤثر.

حسابرسی در گزارش گری مالی به هنگام (آنلاین)

رویکرد سنتی حسابرسی که بر انتخاب نمونه ای از مبادلات و انجام آزمون های مفصل بر روی آن ها، و بر مانده حساب ها ی انتخاب شده تمرکز می کند، می تواند برای مدل گزارش گری دوره ای مؤثر باشد . ولی در مدل گزارش گری مالی مستمر، انجام آزمون ها بر روی مبادلات و مانده ها به صورت روزانه، با استفاده از رویکرد سنتی حسابرسی امکان پذیر نیست. این نشان می دهد که تغییراتی باید انجام گیرد. در فرآیند حسابرسی جدید، دو تغییر اساسی اتفاق افتاده است، اول، حرکت به سمت ارزیابی فرآیندها و رویه های تجاری شرکت و دوم ؛ تأکید بر کنترل ها ی داخلی ( کنترل سیستم ها )  بیشتر از قابلیت اتکاء سیستم های اطلاعاتی.

واقعیت این است که به طور مسلم، محدودیت هایی در رابطه با بررسی فرآیندهای تجاری و کنترل سیستم ها وجود دارد . به دلایل متعدد، بررسی و حسابرسی مبادلات، به منظور پی بردن به قابلیت اعتماد اطلاعات تهیه شده به وسیله سیستم، ضروری است . ولی این نوع بررسی و حسابرسی نمی تواند به طریق سال های گذشته انجام شود و باز هم به تحول محیط نیاز است که این منجر به حسابرسی به هنگام می شود.

فنون حسابرسی ناشی از عوامل هوشمند، به صورت نرم افزار یا روی نرم افزار، بخش دیگری از نیاز اصلی است . این عوامل باید قادر به کنترل مبادلات باشند وبتوانند مبادلات نامعمول و مشکوک را خارج سازند. به علاوه، نمونه های تصادفی مبادلات را باید فوری انتخاب کند . سرانجام، وقتی که مبادلات انتخاب شدند، عوامل هوشمند باید به طور ایده آل قادر به انجام آزمون حسابرسی بر روی آن ها باشند. واضح است که همه این ها تا حدی پیچیده هستند و این مشکلی است که محققان باید بر آن غالب آیند واسر هلایی مسائل تحقیق حول و حوش حسابرسی به هنگام را با جزئیاتی بحث کرده است.

بحث دیگری که در گزارش گری مالی به هنگام بسیار حائز اهمیت است و به حسابرسی نیز مرتبط می شود، امنیت و اطمینان از قبیل : قابلیت اعتماد سیستم های اطلاعاتی، قابلیت اعتماد پایگاه اطلاعاتی عمومی، امنیت وب سایت برای انجام تجارت، و دیگر حوزه های تجارت الکترونیک است. اگر چه امنیت وب سایت به صورت نسبتا خوبی ایجاد شده اما به نسبت انجمن حسابداران خبره (AICPA)  آنچه که انجمن حسابداران رسمی آمریکا امیدوار بوده اند، موفقیت نداشته است . خطرات جدید و علل آن ، تقلبات رایانه ای و  دیگر موضو ع های پیرامون این بحث به صورت گسترده مورد بررسی قرار گرفته اند

نتیجه گیری

نتایج این تحقیق نشان می دهد که استفاده از فناوری اطلاعات، تغییرات قابل توجهی در کیفیت گزارش گری مالی ایجاد کرده است، به ویژه افزایش در کیفیت مربوط بودن اطلاعات حسابداری که به طور عمده از به موقع بودن اطلاعات ناشی می شود.

همچنین نتایج تحقیق بیان گر این موضوع است که با وجود مزایای بسیار فناوری اطلاعات برای گزارش گری مالی، قابلیت اعتماد اطلاعات کاهش می یابد. قابلیت مقایسه اطلاعات مالی روند شرکت( تحلیل روند تغییر در وضعیت مالی و نتایج عملیات آن ) نیز افزایش می یابد در حالی که قابلیت مقایسه اطلاعات بین شرکت های مختلف کاهش می یابد.