دارایی ثابت چیست؟ انواع و نحوه محاسبه آن
مقدمه
اگر از افرادی که حتی مقدار کمی از حسابداری میدانند در مورد دارایی های ثابت بپرسید ، به سرعت جوابتان را خواهد داد. از آنجایی که حسابداری یک علم دقیق و کامل میباشد، دارایی های مختلفی برای محاسبه در آن وجود دارد که هر کدام از دسته ها کارکرد و ویژگی های خودشان را دارند. افرادی که در شرکت ها فعالیت دارند و یا مالک بخشی از شرکت ها هستند، به طور کامل با مفهوم انواع دارایی ها آشنایی دارند و اکثر اتفاقاتی که در شرکت ها رخ میدهد ، بر روی این دارایی ها تاثیر میگذارد.
یکی از مهم ترین دارایی های موجود در حسابداری ، دارایی ثابت میباشد. در ادامه این محتوا به بررسی کامل این دارایی مهم در حسابداری میپردازیم. پس تا پایان این محتوا همراه ما باشید.
دارایی ثابت چیست ؟
همانطور که از نامشان پیداست ، دارایی ثابت به دارایی هایی اطلاق میشود که قابل لمس هستند و شرکت ها میتوانند از آنها به عنوان عاملی برای کسب درآمد استفاده کنند. معمولا دارایی های ثابت مربوط به سرمایه گذاری های بلند مدت هستند و ارزش آنها بصورت لحظه ای تغییر نمیکند. از جمله دارایی های ثابت میتوان به ساختمان ، زمین ، ماشین آلات و ... اشاره کرد.
طبقه بندی اموال و دارایی ها (ثابت و جاری)
بطور کلی دارایی ها در حسابداری به دو دسته ثابت و جاری تقسیم میشود که در ادامه هر کدام را توضیح میدهیم:
- دارایی ثابت : با توجه به توضیحات بالا اکنون متوجه شدیم که دارایی های ثابت نوعی از دارایی ها هستند که قابل لمس هستند و مربوط به سرمایه گذاری های بلند میباشند و میتوان از آنها برای کسب درآمد استفاده کرد.
- دارایی های جاری : یک نوع دیگر از دارایی ها در حسابداری، دارایی های جاری هستند که به دارایی هایی اطلاق میشود که شرکت هر زمان که اراده کند میتواند آنها را به پول نقد تبدیل کرده و آنها را معامله کنند. شرکت ها میتوانند نیاز های مالی از جمله بدهی ها ، هزینه ها را با استفاده از این نوع دارایی پرداخت نمایند.
طبقه بندی اموال و دارایی های ثابت
حال که مفهوم دارایی های ثابت را متوجه شدیم باید بدانیم خود این نوع دارایی نیز به دو دسته تقسیم میشود و بین این دو نوع تفاوت های وجود دارد. در ادامه به بررسی و معرفی کامل این دونوع دارایی ثابت میپردازیم.
- دارایی ثابت مشهود
دارایی های ثابتی که قابل مشاهده هستند و طول عمر بیشتری نسبت به سایر دارایی ها دارند را دارایی ثابت مشهود میگویند. دارایی های ثابت مشهود عموما در کوتاه مدت امکان نقد شدن ندارند و به عنوان سرمایه گذاری های بلند مدت یک شرکت در نظر گرفته میشوند. این نوع از دارایی ها برای معاوضه و معامله شرکت ها نمیباشد و صرفا شرکت ها از این نوع دارایی برای عرضه کالا ، خدمات ، تولید و حتی اجاره دادن به دیگران استفاده میکنند.
دارایی های ثابت مشهود نیز خود به سه دسته مهم تقسیم میشوند که در ادامه آنها را ذکر میکنیم:
- دارایی های استهلاک ناپذیر: این نوع از دارایی های ثابت مشهود ، عمر محدود نداشته و به هیچ وجه مستهلک نمیشوند. در واقع هر چقدر هم از این نوع دارایی استفاده شود ، از بین نخواهد رفت. نمونه بارز این نوع دارایی ثابت مشهود که مستهلک نمیشود، زمین است.
- دارایی های استهلاک پذیر: بر خلاف نوع قبلی ، دارایی های ثابت نامشهودی که عمر محدود و مفیدی دارند ، دارایی های اشتهلاک پذیر نامیده میشوند.این نوع دارایی ها بر اساس سال های عمر مفید که استفاده میشوند ، مستهلک خواهد شد و از ارزش آن کاسته میشود. از نمونه بازر این نوع از دارایی ها میتوان به ابزارآلات ، وسایل نقلیه شرکت ها ، تاسیسات و ... اشاره کرد.
- دارایی های نقصان پذیر: یک نوع دیگر از دارایی های ثابت مشهود که در حسابداری خیلی به آن توجه میشود، دارایی های نقصان پذیر است. این نوع از دارایی ها با استفاده مکرر ، بخشی از آنها از بین میرود به کالا یا مواد برای تولید تبدیل میشوند. نمونه بارز این نوع دارایی ها که محدود نیز هستند، معادن و ذخایر طبیعی میباشد.
- دارایی ثابت نامشهود
این نوع از دارایی های ثابت همانطور که از نامشان پیداست ، قابل لمس و دیدن نیستند و ماهیت فیزیکی ندارند. دارایی هایی که زیاد به گوشتان خورده از قبیل سرقفلی ، حق چاپ ، حق تالیف و ... مواردی از این نوع دارایی های ثابت هستن.
اهمیت دارایی های ثابت در کسب و کارها
دارایی‌های ثابت در یک کسب و کار نقش مهمی ایفا میکنند؛ زیرا اطلاعات مرتبط با آنها در گزارشات مالی کلان و مهم شناخته میشوند. سرمایه‌گذاران به طور معمول این گزارشات را به عنوان نشانه‌هایی از سلامت کلی کسب و کار در نظر می‌گیرند، که در تصمیم‌گیری‌های مهم نقش دارند. به عنوان مثال، هنگامی که یک کسب و کار به تأمین وام نیاز دارد، دارایی‌های ثابت آن مورد سنجش قرار می‌گیرند.
مسئله مدیران و حسابداران همیشه این است که چگونه با افزایش تعداد دارایی‌های ثابت، مدیریت و حسابداری انجام دهند؟ مدیریت تعداد زیادی از دارایی‌ها چالش‌های بسیاری را ایجاد می‌کند. دارایی‌های ثابت از زمان خریداری تا زمان استفاده، با وضعیت‌های مختلفی روبرو میشوند؛ مثلاً گاهی نیاز به تعمیر و ارتقا دارند و گاهی نیز به دلیل اتفاقات غیرمنتظره حتی ممکن است اسقاط شوند.
احتمالاً فکر می‌کنید هر تغییری که در دارایی‌هایتان اتفاق بیافتد، به راحتی توسط حسابداران ثبت میشود، اما با افزایش تعداد دارایی‌ها و ثبت‌های زیاد آنها، هزینه و زمان زیادی از واحد حسابداری می‌گیرد. این حجم زیاد ورودی و خروجی حساب‌ها، احتمال افزایش خطاهای انسانی را نیز افزایش میدهد. به همین دلیل استفاده از نرم‌افزارهای حسابداری میتواند آرامش و سهولت بیشتری را در مدیریت یکپارچه حساب‌ها در سیستم مالی یک شرکت فراهم کند.
بهای تمام شده دارایی‌های ثابت
در دارایی‌های ثابت، بهای تمام شده باید حاصل جمع قیمت خرید اصلی دارایی و تمامی هزینه‌های جانبی از جمله هزینه‌های حمل و نصب باشد. این مفهوم به طور کلی نشان‌دهنده کلیه هزینه‌هایی است که برای ورود و بهره‌برداری از دارایی به‌طور کامل به حساب می‌آیند.
اصلی‌ترین عامل در بهای تمام شده، قیمت خرید اصلی دارایی است. این شامل مبلغی است که برای خرید دارایی پرداخت میشود. همچنین، هر گونه هزینه‌های جانبی مرتبط با ورود دارایی نیز در محاسبه بهای تمام شده لحاظ میشود. این هزینه‌ها ممکن است شامل هزینه‌های حمل ، نصب و راه‌اندازی، و هر نوع هزینه دیگری باشد که برای بهره‌برداری از دارایی مرتبط پرداخت شود.
بهای تمام شده دارایی‌های ثابت نمایانگر هزینه کلی است که برای خرید و بهره‌برداری از دارایی ثابت مورد نظر صرف میشود.
تعمیرات دارایی‌های ثابت
در چرخه عمر دارایی‌های ثابت، برخی از اجزا نیاز به تعمیرات و نگهداری دارند. این تعمیرات، به‌منظور حفظ وضعیت دارایی‌ها، نیازمند یک شناسایی اولیه هستند که به‌عنوان هزینه تعمیرات محسوب میشود. اگر دارایی‌ها به‌طور کامل مستهلک شده باشند، هزینه استهلاک ممکن است تا زمانی که تولیدی انجام نشده باشد، صفر باشد و این موضوع بر اساس روش‌های استهلاک مبتنی بر عملکرد مشخص میشود.
یک نکته مهم که باید به آن توجه داشته باشیم، این است که روش استهلاک مورد استفاده برای دارایی‌ها باید تا پایان هر دوره مالی محاسبه و شناسایی گردد. زمانی که یک دستگاه به مدت بیشتری از عمر مفید خود در حال فعالیت باشد، لازم است الگوی جدید استهلاک با توجه به شرایط جدید محاسبه شود.
تغییر در روش استهلاک باید به‌عنوان یک تغییر در برآورد حسابداری مدنظر قرار گیرد و براساس استاندارد شماره 6 به‌عنوان "گزارش عملکرد مالی" شناسایی گردد. به منظور بهره‌وری بیشتر و زمان‌برداری در فرآیند شناسایی و گزارش‌دهی دارایی‌های مستهلک، استفاده از نرم‌افزارهای مالی مناسب توصیه میشود.
جدول استهلاک دارایی‌های ثابت ماده 149
قانون مالیات‌های مستقیم ایران در ماده 149 به مسائل مربوط به استهلاک دارایی‌های ثابت پرداخته است. این ماده دارای اهمیت زیادی در محاسبه هزینه‌های مالیاتی شرکت‌ها دارد.
استهلاک دارایی‌ها و هزینه‌های تأسیس و سرمایه‌ای با رعایت اصول حسابداری، برای بخشی از دارایی‌های ثابت اعمال میشود. این بخش از دارایی‌ها که به دلیل استفاده، گذشت زمان یا دلایل دیگر ارزش آن کاهش می‌یابد، مورد استهلاک قرار می‌گیرد.
شرایط استفاده از ماده 149 عبارتند از:
1. دارایی‌ها باید دارایی‌های ثابت و قابل لمس باشند.
2. استفاده از این ماده برای دارایی‌هایی با عمر زمانی طولانی مناسب‌تر است.
3. تخمین هزینه استهلاک باید با روش‌های حسابداری قابل قبول صورت گیرد.
سیستم دارایی ثابت
قیاس، جایگزینی مناسب برای محاسبه استهلاک دارایی‌های شماست. هر شرکتی دارای دارایی‌ها و اموال مختلفی است، از جمله دارایی‌های ثابت مانند ساختمان، وسایل نقلیه، ابزار و تجهیزات، که نیاز به یک سیستم دقیق برای مدیریت دارایی‌های ثابت خود دارند.
با استفاده از قیاس، شما به راحتی میتوانید استهلاک را محاسبه کرده و سند آن را ثبت نمایید. این سیستم امکاناتی منحصربه‌فرد ارائه میدهد که شامل پلاک‌گذاری، تعیین محل استقرار، مشخص‌کردن مسئول دارایی، بلااستفاده کردن و استفاده مجدد از دارایی، تغییر نرخ و روش استهلاک، تعمیرات دارایی، حذف و فروش دارایی میشوند.
با این سیستم، امکاناتی همچون محاسبه دقیق و به موقع استهلاک دارایی‌هایتان، گزارش گیری سریع و دقیق از دارایی‌ها، پلاک‌گذاری و طبقه‌بندی ساده دارایی‌ها، و مدیریت آسان تحصیل، تبدیل و جابجایی اموال را در اختیار شما قرار میدهد. همچنین میتوانید ردیابی تحویل‌گیرندگان دارایی را نیز به سادگی انجام دهید.
مزایای استفاده از لیست دارایی‌های ثابت در حسابداری
1. بهبود نظارت:
داشتن یک لیست دقیق از دارایی‌های ثابت به مدیران این امکان را میدهد که نظارت دقیق‌تری بر وضعیت این دارایی‌ها و تغییرات آنها داشته باشند. این اطلاعات باعث بهبود قابلیت نظارت و کنترل میشود و به مدیران کمک می‌کند تا به‌صورت بهینه‌تری برنامه‌ریزی و تصمیم‌گیری کنند.
2. بهبود برنامه‌ریزی:
نمونه فهرست دارایی‌های ثابت به مدیران امکان میدهد تا بهترین استراتژی‌ها را برای بهره‌برداری و نگهداری از دارایی‌ها تعیین کنند. این بهبود در برنامه‌ریزی باعث افزایش بهره‌وری و کاهش هدررفت منابع میشود. با داشتن دید کامل از وضعیت دارایی‌ها، مدیران میتوانند تصمیمات بهتر و هدفمندتری را در خصوص نگهداری، به‌روزرسانی یا خروج از دارایی‌ها اتخاذ کنند.
استفاده از لیست دارایی‌های ثابت به عنوان یک ابزار مدیریتی اساسی، سازمان را در بهره‌گیری بهینه از دارایی‌های خود تقویت می‌کند و در مسیر بهبود عملکرد و کاهش هزینه‌ها کمک می‌کند.
سخن آخر
در علم حسابداری ، مفاهیم بسیار مهم و حیاتی ای وجود دارد که افراد باید بصورت دقیق و کامل در مورد آنها اطلاعات داشته باشند و فرایند های حسابداری را بصورت صحیح انجام دهند. دارایی های ثابت یکی از مهم ترین بخش های حسابداری شرکت ها میباشد که با توجه به توضیحات بالا دریافتید که بخش های مختلفی دارد. دارایی های ثابت جزو برترین و باارزش ترین دارایی های شرکت ها محسوب میشود و افراد حسابدار باید بطور دقیق فرایندهای مربوط به این دارایی ها را در سیستم های حسابداری پیشرفته مثل قیاس ، ثبت کنند.
